67. rocznica zdobycia PAST-y
We wtorek 23 sierpnia br. w Warszawie odbyły się uroczystości poświęcone rocznicy zdobycia w czasie Powstania Warszawskiego budynku Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej.
Jak co roku rozpoczeto od nabożeństwa w intencji poległych żołnierzy Batalionu im. Jana Kilińskiego w Kościele pw. Wszystkich Świętych przy Placu Grzybowskim. Po mszy świętej obyło się uroczyste spotkanie przed budynkiem PAST-y, podczas którego miało miejsce złożenie wieńców. Pamięć Powstańców uczczono również minutą ciszy. Nastepnie uczestnicy wysłuchali koncertu Chóru Reprezentracyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego, który odbył się na dziedzińcu PAST-y.
W uroczystościach uczestniczył przedstawiciel Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego Waldemar Strałkowski, prezydent m.st. Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz oraz przedstawiciele Biura Bezpieczeństwa Narodowego, Marszałka Sejmu RP, Ministerstwa Obrony Narodowej, Sztabu Generlanego WP oraz Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.
***
W czasie okupacji budynek PAST-y był ochraniany przez dobrze uzbrojone jednostki wojsk hitlerowskich, a dodatkowe zabezpieczenie stanowił wybudowany opodal głównego wejścia betonowy bunkier. Podczas Powstania hitlerowcy nie tylko bronili urządzeń telefonicznych, które służyły do utrzymania łączności z jednostkami walczącymi na froncie wschodnim, ale mając dobre pole ostrzału - z drugiego co do wielkości najwyższego budynku w Warszawie - paraliżowali ruch znacznej części Śródmieścia. Już od pierwszych dni Powstania PAST-a była atakowana przez żołnierzy Armii Krajowej kilkakrotnie, bez powodzenia.
Decydujący atak rozpoczęto 20 sierpnia 1944 roku. Dowódcą akcji był rotmistrz Leliwa Henryk Roycewicz, dowódca 1. Batalionu Armii Krajowej "Kiliński". W szturmie brały udział, bezpośrednio i w osłonie, wszystkie kompanie batalionu wspomagane przez drużynę saperów Okręgu, patrol minierek i kilkunastu powstańców z innych oddziałów. Za pomocą trotylu zrobiono wyłomy w bocznej ścianie gmachu, przez które, wykorzystując strażacką motopompę, wpompowano ponad 1000 litrów mieszanki ropy z benzyną, które podpalono. Tymi też wyłomami wdarli się pierwsi szturmujący. W wyniku walk o każde piętro w dymie i ogniu, część hitlerowców zginęła, a 121 wzięto do niewoli. Straty powstańców w walkach o PAST-ę wyniosły ponad 50 zabitych i 70 rannych. Po godzinie 12.00 w południe żołnierz 3. Kompanii Batalionu "Kiliński" zawiesił na budynku biało-czerwoną flagę.
PAST-a to symbol największego czynu militarnego Powstania w Śródmieściu. Dnia 9 listopada 2000 roku nastąpiło uroczyste przekazanie budynku, przez Premiera Rządu RP Jerzego Buzka, w wieczyste posiadanie jego zdobywcom - żołnierzom Armii Krajowej, reprezentowanym przez Fundację Polskiego Państwa Podziemnego.